اشکال

خداوند در سوره نحل میگوید : خداوند شما را از شکمهای مادرانتان بیرون آورد در حالیکه چیزی نمیدانستید ( نحل / 78 ) و حال آنکه در سوره اعراف جهل را بد دانسته و به پیغمبر دستور داده که از جاهلین روی گرداند ( اعراف / 199 ) . اگر جهل بد است پس چرا خداوند انسانها را جاهل به دنیا آورده است ؟ مگر شما مسلمانان نمیگوئیید : از خداوند افعال قبیح صادر نمیشود ؟!!

جواب

جهل بر دو قسم است

1_ جهل در مقابل علم >>> آنچه که در آیه 99 سوره مبارکه اعراف آمده است از این نوع جهل است یعنی شما را بدنیا آوردیم در حالیکه جاهل بودید ( علم نداشتید ) . این نوع از جهل ذاتا بد نیست بلکه باقی ماندن بر آن بد است . لذا میبینید در روایات ما را به علم جوئی تشویق کرده و راه رسیدن به علم را به ما یاد داده و فرمودند : مفتاح العلم السوال یعنی کلید دستیابی به علم سوال کردن است . و یا در سوره زمر خداوند در قالب سوال ، برتری عالم بر جاهل را اینچنین مطرح میفرماید که : هل یستوی الذین یعلمون و اللذین لا یعلمون ؟

2_ جهل در مقابل عقل >>> آنچه که در آیه 87 سوره مبارکه نحل آمده است از این نوع جهل است . جهل در مقابل عقل یعنی انسان بمقتضای آنچه که عقل درک کرده عمل نکند و یا بعبارت ساده تر انسان به آنچه که از حق درک کرده عمل نکند و روی گرداند . خداوند در آیه 87 سوره مبارکه نحل میفرماید : ای پیغمبر از کسانیکه حق ّ را درک کردند اما حاضر به قبول آن نیستند ، روی گردان . روایتی در همین زمینه داریم که میفرماید : صدیق کل امریء عقله و عدوه جهله یعنی دوست هر کسی عقل اوست و دشمنش جهل اوست . مراد از این جهل به مقابله عقل ، جهل به معنای دوم یعنی جهل به معنای عمل نکردن به مقتضای عقل است .

خلاصه : با توجه به توضییحاتی که گفته شد معلوم میشود که جهل در دو آیه به دو معنای مختلف استعمال شده است و نتیجة آن اینستکه خداوند دچار انجام فعل قبیح نشده است .

ماخذ :  تفسیربیان تالیف دکتر محمد علی انصاری ذیل تفسیر سوره مبارکه یوسف آیه 33